‘Iconisch’ is een woord dat tegenwoordig te pas en te onpas en daarmee nogal inflationair gebruikt wordt. Op de Porsche 917 is het echter zonder meer van toepassing, want bijna geen enkele sportwagen spreekt meer tot de verbeelding dan deze creatie uit Zuffenhausen, die dit jaar het halve-eeuwfeest viert. Ter gelegenheid van dit jubileum is er een tentoonstelling in het Porsche-Museum in Stuttgart, die nog tot en met 15 september te zien is. Deze week vond de opening plaats, Vierenzestig.nl was al ter plekke.
Tekst: René de Boer (Twitter: @renedeboer)
Foto’s: Rebocar Automotive Productions
‘De grootheid van een mens blijkt uit de grenzen die hij zichzelf stelt’, zo zei musicoloog prof. Marius Flothuis ooit tijdens een lezing over Mozart. Wellicht is het geen toeval dat het juist de Porsche 917 in de kleuren van Porsche Salzburg – de Mozartstad bij uitstek – was, die de eerste zege voor het merk tijdens de 24 Uur van Le Mans binnenhaalde. Porsche had destijds, met de voortvarende Ferdinand Piëch als technisch directeur, zijn eigen grenzen verlegd. Jarenlang waren klassezeges met modellen als de 911, de 904 en 906 in Le Mans voldoende, maar daarmee nam Piëch geen genoegen meer. De algehele overwinning was het doel. Met de 908 kwam Porsche al dichtbij, zoals bleek tijdens de editie 1969 in Le Mans, toen Hans Herrmann en Jacky Ickx in de laatste ronde een aantal malen van positie wisselden, maar Ickx in de Ford GT40 uiteindelijk aan het langste eind trok.
In 1969 werd in het WK voor merken een nieuw reglement van kracht, dat auto’s met vijflitermotoren en een minimum van 25 geproduceerde exemplaren toeliet. Dat was voor Porsche het sein om de stap naar de hoogste klasse te zetten. In slechts enkele maanden ontstond de 917, nadat Piëch persoonlijk had besloten om het risico aan te gaan, dat de constructie van 25 exemplaren met zich meebracht. Een waagstuk dat voor de toen nog relatief kleine onderneming Porsche aanzienlijk was. “Het grootste risico van mijn leven”, zou Piëch later zeggen. In maart 1969 werd de auto onthuld tijdens de Salon van Genève, waar de 917 niet op de stand van Porsche stond, maar bij de ‘Automobile Club de Suisse’. Ook ontbrak Ferdinand Porsche bij de onthulling, die Piëch en coureur Gerhard Mitter voor hun rekening namen… Als het mis zou gaan, dan kon de verantwoordelijkheid worden afgeschoven.
Aanvankelijk een listige auto
Maar het ging niet mis. Ja, aanvankelijk nog wel, want de 917 was in zijn eerste versie een listige auto, omdat de rijwind de achterkant niet bereikte en daardoor de nodige neerwaartse druk ontbrak. Enkele zware crashes bij tests op de Volkswagen-testbaan van Ehra-Lessien en het dodelijke ongeval van privérijder John Woolfe, die er tegen het advies van de fabriek in op stond, met zijn pas gekochte 917 zelf de start in Le Mans te rijden, in de openingsronde van de Franse 24-uursrace in 1969, spraken voor zich. Mede dankzij de inspanningen van John Horsman, teammanager van het JW Automotive-team, dat vanaf 1970 als fabrieksteam voor Porsche optrad, werden de problemen in het najaar van 1969 opgelost en voortaan was de 917 de te kloppen auto in de lange-afstandsracerij.
De 24 Uur van Daytona resulteerde in 1970 gelijk in de overwinning bij het eerste optreden van JW Automotive als Porsche-team. Een belangrijk succes voor de renstal van John Wyer en John Wilment, dat de vermaarde lichtblauwe en oranje Gulf-kleuren van de Fords meenam naar de 917’s. Later dat jaar volgde de overwinning in Le Mans voor het Porsche Salzburg-team van Louise Piëch met Richard Attwood en Hans Herrmann in de 917. Voor Herrmann was het gelijk zijn laatste race: hij had zijn vrouw beloofd dat hij zou stoppen als hij zou winnen en hij hield woord. Ook de auto’s in Martini-kleuren onder leiding van Hans Dieter Dechent waren succesvol, met als belangrijkste exponent natuurlijk de overwinning voor Gijs van Lennep en Helmut Marko tijdens de 24 Uur van Le Mans in 1971 met een afstandsrecord dat stand zou houden tot 2010.
Nieuw speelveld in Noord-Amerika
De periode van de 917’s in het WK voor merken duurde maar kort, want eind 1971 werd de vijfliter-formule alweer afgeschaft, mede als gevolg van de dominantie van Porsche. De fabriek verlegde zijn speelveld naar Noord-Amerika, waar de 917 als Spyder (917/30) in de CanAm-serie kon worden ingezet. Daar was het reglement een stuk vrijer, zodat met turbomotoren een vermogen van 1.200 pk kon worden bereikt. Ook hier was het feestje echter van relatief korte duur, want zelfs voor de toch behoorlijk liberaal ingestelde CanAm-organisatoren was de Porsche te sterk. In Europa racete de auto nog enige tijd in de Interserie, totdat ook daar een einde aan de carrière van de 917 kwam.
De korte, maar zeer succesvolle historie van de 917, door het gezaghebbende Britse blad MotorSport uitgeroepen tot ‘Greatest racing car in history’, wordt op indrukwekkende wijze belicht tijdens de expositie ’50 Jahre Porsche 917 – Colours of Speed’ in het Porsche-Museum in Stuttgart. Maar liefst tien 917’s zijn er te zien, van de recent geheel gerestaureerde auto die tijdens de Autosalon van Genève in 1969 werd onthuld (chassisnummer 917-001), via de Le Mans-winnende auto’s van Herrmann/Attwood (917-023) uit 1970 en Marko/Van Lennep (917-053) uit 1971 tot aan de imposante Penske-CanAm-Spyder van Mark Donohue. De winnende auto uit 1970 is in bruikleen gegeven door de particuliere verzamelaar Carlos Monteverde, waarmee voor het eerst de originele auto in het museum staat. De 917 in Porsche Salzburg-kleuren die tot vorig jaar in het museum stond, was chassisnummer 001, ingekort en in dat kleurenschema uitgevoerd, omdat Porsche zelf de oorspronkelijke winnende auto niet meer in bezit had.
‘Die Sau’
Natuurlijk is ook ‘Die Sau’ te zien, de roze gekleurde brede 917/20 (chassisnummer 917/20-001) waarmee Reinhold Joest en Willi Kauhsen in 1970 in Le Mans reden, voorzien van de benamingen van diverse vleesstukken. Wie wat verder loopt in het museum vindt daar ook de 911 RSR in vergelijkbare uitvoering, waarmee Laurens Vanthoor, Michael Christensen en Kévin Estre vorig jaar de GTE-Pro-klasse tijdens de 24 Uur van Le Mans wonnen. Ook een ex-Rodriguez/Siffert-917 in Gulf-kleuren (917-014) is geëxposeerd, evenals een Langheck-versie in zilvergrijs met blauw-rode Martini-sponsoring, ex-Elford/Larrousse (917-042). De Interserie wordt vertegenwoordigd door een 917/30 in het blauwgroen van Vaillant, waarmee Herbert Müller in actie kwam.
Interessant is ook de testauto 917 PA Spyder (917-027) met 16-cilindermotor, die uiteindelijk niet in races werd gebruikt, en een versie zonder bodywork, waarbij duidelijk wordt hoe minimaal de veiligheidsvoorzieningen met het fragiele buizenframe destijds waren… De 911 RSR Turbo wekt in eerste instantie wat verbazing, want dit model lijkt niet helemaal in de 917-tentoonstelling te passen, maar verdient zijn plaats daarin ten volle, want de ervaring met de turbomotor had men bij Porsche immers aan de 917 te danken. De afsluiting van de expositie wordt gevormd door het studiemodel ‘917 Living Legend’, dat Porsche in 2015 construeerde ter gelegenheid van de terugkeer van het merk in de hoogste divisie van de lange-afstandsracerij. Het gestroomlijnde model is uitgevoerd in de kleuren van Porsche Salzburg en was tot nu toe nog nergens in het openbaar te zien. Naast de auto’s zijn ook tal van andere stukken tentoongesteld, van een 917-motor en racebanden via een album met krantenknipsels, dat Marlene Herrmann samenstelde voor haar man Hans, tot aan het originele Martini-jack van technicus Norbert Singer. Heel bijzonder: je kunt zelfs de geur in de Porsche-garage van Teloché ruiken, een mix van olie- en bandengeur, en in een miniatuur-windtunnel zelf het effect van de aerodynamica ontdekken. Wie met boetseerklei aan de slag wil, het materiaal voor studiemodellen, kan dat ook. Ter gelegenheid van de tentoonstelling verscheen een fraai uitgevoerd en zeer informatief boek, dat in de museumshop te koop is, evenals een grote verscheidenheid aan 917-miniaturen, deels in speciale verpakking voor de expositie.
De tentoonstelling ’50 Jahre Porsche 917 – Colours of Speed’ is in het Porsche Museum in Stuttgart-Zuffenhausen nog tot en met 15 september te bezoeken. Openingstijden dinsdag tot en met zondag van 9.00 tot 18.00 uur. Toegang 8 Euro, kinderen t/m 14 jaar onder begeleiding gratis, gereduceerd tarief 4 Euro.
