De bekende foto van vader en zoon Porsche in Gmünd
Helaas is in de loop der tijd de man links van de foto gevallen – Erwin Komenda
In Duitsland is het proces begonnen van de kleindochter van Erwin Komenda tegen Porsche. Claim: Niet Porsche maar Komenda behoort alle eer (en de rechten) te krijgen voor het ontwerp (én het bestaan) van de 356 en 911.
Erwin Komenda werd geboren in 1904 in een technische familie. Nadat hij zijn technische opleiding had afgerond begon hij te werken in de Wiener Karosserie-fabrik. Hierna, in 1926 begon hij als carroserie-designer bij Steyr, waar in 1929 Ferdinand Porsche ook ging werken. Vanuit Steyr ging Komenda vervolgens aan de slag bij Daimler-Benz.
Kever
In 1931 begon Ferdinand Porsche voor zichzelf en vroeg Komenda om voor hem te komen werken. Hij werd Chief-engineer en Hoofd van de carrosserie-ontwikkelingsafdeling. Komenda was in die functie verantwoordelijk voor de totstandkoming van de Kever en vervolgens op basis van diezelfde Kever, de 356 en uiteraard de 550. Als een van de eerste personeelsleden van Porsche, maakt hij tot zijn dood uiteraard een zeer belangrijk deel uit van de Porsche-saga.
Verzinner
Maar, de hamvraag is nu natuurlijk: ben je wanneer je ergens werkt (eigenlijk in welke hoedanigheid dan ook) als ‘verzinner’ van iets, ook eigenaar van dat idee? We hebben allemaal weleens ergens gewerkt en daar onze baas op een idee gebracht om iets beter of slimmer te doen. Bij design/ontwerp van dingen ligt dat natuurlijk nog gevoeliger. Ik ben niet juridisch onderlegd, maar mij lijkt dat je, wanneer je ergens in dienst bent, alles wat je in die tijd maakt of verzint, eigendom is van je werkgever. Je hebt het tenslotte in ‘zijn’ tijd verzonnen. Tenzij je dat natuurlijk anders overeenkomt.
356-001
De kleindochter van Komenda voert als motivatie voor dit proces aan dat er bewust is geprobeerd om de geschiedenis rondom haar grootvader uit te wissen. Zo voert ze de beroemde foto aan van 356-001, waarop in de meeste boeken de foto ingezoomd is gebruikt, waardoor haar grootvader van de foto is ‘gevallen’. Zo voert ze ook aan dat tijdens een bezoek aan het Porsche-museum in Zuffenhausen, haar moeder is ingestort omdat ze niets van hun vader cq opa konden vinden.
Karl Rabe
De vraag is natuurlijk, is dat inderdaad bewust? In de boeken die ik in mijn kast heb staan wordt er regelmatig over Komenda gesproken, maar meestal in combinatie met Karl Rabe, die Hoofd Ontwikkeling was. Mijn gevoel is dat Komenda wellicht een ‘slachtoffer’ is geworden van zijn tijd. Maar ook van zichzelf. Hij wordt vaak omschreven als stil, bescheiden. Mensen zijn zich tegenwoordig veel meer bewust van hun ‘rechten’. Dat ligt natuurlijk grotendeels bij jezelf.
Lagaay
Latere Porsche designers, zoals Harm Lagaay, zijn veel bekender. Komt wellicht deels doordat het recenter is, maar Lagaay is ook meer een man die op de voorgrond trad of werd geschoven. En die wellicht heeft afgedwongen dat het design op zijn naam kwam. Toen Ferdinand reeds in 1897 (!) de elektrische wielnaafmotor ontwikkelde en deze, toen hij in 1900 bij Lohner ging werken toepaste in een auto, werd dit geen Lohner, maar een Lohner-Porsche. Goed geregeld dus.
Mercedes
Ferdinand Porsche (en zijn nazaten) zijn gewoon ontegenzeggelijk slimme zakenmensen. Maar in de periode dat hij bij Austro-Daimler en later Daimler-Benz werkte, ook slimme mensen, zie je eigenlijk nergens Porsches naam terugkomen, terwijl hij toch degelijk verantwoordelijk wordt geacht voor de roemruchte Kompressor Mercedessen S, SS, & SSK. Dus daar kende Ferdinand zijn gelijke waarschijnlijk en werd hij er door Daimler fijntjes op gewezen dat hij in dienst was.
Ferry
Door sommige mensen wordt er ten faveure van Komenda gesproken over Ferry Porsche, als ‘ zoontje van de baas’. Dat vind ik een beetje te makkelijk. Volgens mij is iedereen het er wel over eens dat Ferry, weliswaar op de basis van Ferdinand, een ware revolutie heeft betekend in de auto-wereld. De inzet van het proces is om Komenda de rechten van de ontwerpen van de 356 & de 911 (901) toe te kennen. De motivatie hiertoe lijkt mij duidelijk een financieel motief te hebben.
Bescheidenheid
Ik heb geen reden om aan te nemen dat Komenda bewust uit de geschiedenis is gewist, mocht dit al zo zijn. Toen Komenda in 1965 ziek werd, bracht Ferry regelmatig een bezoek aan het ziekenhuis. Bij dood van Komenda in 1966 heeft Ferry Porsche nog gesproken en hem bedankt voor zijn bijdragen en zijn ideeën en zijn inzet. Misschien had Komenda’s kleindochter iets meer van de bescheidenheid van haar grootvader kunnen ervan. Aan de andere kant: de schijn van bewuste eliminatie van Komenda uit de geschiedenis van Porsche is ook niet erg netjes. We houden je op de hoogte van de ontwikkelingen.
